آیین نامه اموال فرهنگی، هنری و تاریخی نهادهای عمومی و دولتی
هیئت وزیران در جلسه مورخ 1381/07/12 بنا به پیشنهاد شماره 5461-1/1 مورخ 1380/06/11:
سازمان میراث فرهنگی کشور و در اجرای بند (9) بخش فرهنگ، هنر و تربیت بدنی راهکارهای اجرایی حوزههای بخشی، قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، موضوع تصویب نامه شماره 49454/ت 23269 ه مورخ 1379/11/03 و استناد ماده (122) قانون محاسبات عمومی کشور – مصوب 1366 – آیین نامه اموال فرهنگی، هنری و تاریخی نهادهای عمومی و دولتی را شرح زیر تصویب نمود:
آیین نامه اموال فرهنگی، هنری و تاریخی نهادهای عمومی و دولتی:
ماده 1- اموال فرهنگی – تاریخی و هنری به اموالی گفته میشود که از نظر علمی، تاریخی، فرهنگی، باستانشناسی، دیرین شناسی و هنری حائز اهمیت بوده و بیش از یکصد سال از تاریخ ساخت یا ایجاد آن گذشته باشد و به یکی از انواع زیر تعلق داشته باشد:
الف- اموال فرهنگی- تاریخی: به اموالی اطلاق می شودکه نشانگر تحول حیات و هویت فرهنگی – تاریخی انسان یا وقوع وقایع تاریخی در ادوار یا دوره هایی خاص باشد و به نحوی از انحاء، گوشه ای از حرکت تاریخی- فرهنگی انسان را در مقیاس ملی یا منطقه ای با بین المللی نشان دهد یا نشانگر ظهور، حیات و انقراض تمدنهای تاریخی بوده و از محوطه های باستانی واقع در خشکی یا بستر دریاها، در اثر حفاری علمی یا علل دیگر کشف شود.
تبصره- آثار دیرین شناسی، شامل مجموعه ها و نمونه های نادر جانور شناسی، گیاه شناسی، معدن شناسی، انسان شناسی، بقایای نباتی و جانوری ماقبل تاریخ و ترکیبات نادر زمین شناسی در حکم اموال فرهنگی- تاریخی محسسوب میشود.
ب- اموال تاریخی: این اموال نشانگر وقوع وقایع تاریخی، تاریخ علوم و فنون، تاریخ نظامی و اجتماعی و همچنین زندگی رهبران و مشاهیر تاریخی، علمی، مذهبی، فرهنگی و هنری میباشد.
ج- اموال فرهنگی: به اموال منقول اطلاق میشود که نشانگر وجوه مختلف زندگی انسان در دوره متأخر تاریخی بوده و پژوهش در آنها موجب بازشناسی صورت تاریخی، فرهنگی زندگی جوامع انسانی میشود، از قبیل آثار مردمنگاری، مردم شناسی، فرهنگ و هنر بومی، آرشیوهای صدا و تصویر و تمبر و امثال آن.
د- اموال هنری: به کلیه آثار هنری در رشته های مختلف هنرهای تجسمی اعم از هنرهای سنتی و بومی یا معاصر، ایرانی یا غیر ایرانی، گفته می شود که ساخته مشاهیر هنرمندان رشته های مختلف هنری بوده یا در تاریخ هنر، جزء آثار شاخص هنری محسوب شوند یا نشانگر آغاز یا اوج سبک یا مکتب یا دوره هنری مشخص باشند.
ه- اموال مطالعاتی: قطعهای از یک اثر فرهنگی – تاریخی یا هنری است که فاقد نقش کامل خط و حیثیت مستقل فرهنگی بوده یا فاقد ارزش حفاظتی باشد و صرفاً از نظر تشخیص دوره تاریخی، جنس و ترکیب عناصر آن ارزش مطالعاتی داشته باشد.
و- اموال تقلبی و یا جعلی: به اموالی گفته میشود که با سوء نیبت از روی یک اثر تاریخی- فرهنگی و هنری خاص تقلید یا با استفاده از نقوش، خطوط و اشکال فرهنگی- تاریخی در دوره معاصر ساخته شده است.
تبصره1- تعیین تکلیف اموال مطالعاتی، تقلبی و جعلی از نظر امحاء، نگهداری یا واگذاری بلاعوض و فروش اموال مطالعاتی بر عهده بالاترین مقام دستگاه اجرایی خواهد بود.
تبصره 2- آثار متعلق به مشاهیر تاریخی- فرهنگی و هنری و همچنین آثار نشانگر رویدادهای مهم تاریخی مهم تاریخی معاصر و همچنین آن دسته از آثار فرهنگی و هنری معاصر که برابر دستورالعمل موضوع این آییننامه درجه یک یا درجه دو تشخیص داده شود، صرفنظر از قدمت آن، مشمول مقررات این آیین نامه خواهد بود.
ماده 2- مجموعه اموال فرهنگی- تاریخی یا هنری به اموالی اطلاق میشود که علاوه بر ارزش فرهنگی- تاریخی و هنری هر یک از آثار تشکیل دهنده آن، اجتماع آنها هویتی مستقلس ایجاد و ارزش و حیثیتی مضاعف به وجود آورد.
ماده 3- کلیه اموال فرهنگی – تاریخی و هنری دولتی که در اختیار وزارتخانهها و سازمانها و مؤسسات دولتی و عمومی غیر دولتی و دستگاهها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی است، براساس فرمها و دفاتر مندرج در آن آیین نامه توسط دستگاه دارنده ثبت و یک نسخه از آنها به سازمان میراث فرهنگی کشور و وزارت امور اقتصادی و دارایی ارسال خواهد شد. عدم انجام مفاد این ماده، موجب پیگرد قانونی خواهد بود.
تبصره 1- اموال فرهنگی- تاریخی حاصل از حفاریهای علمی باستانشناسی حداکثر یک ماه بعد از پایان فصل حفاری، به واحد اداری ذیربط تحویل و مفاد این آیین نامه در مورد آنها اعمال خواهد شد.
تبصره 2- در مورد اموالی که به حکم مراجع ذیصلاح و تا صدور رأی قطعی توقیف میشوند، بر اساس بند(9) ماده (3) قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور و آیین نامه اجرایی آن اقدام خواهد شد.
تبصره3- اموال فرهنگی- تاریخی و هنری در اختیار شرکتهای دولتی، نهادهای عمومی غیر دولتی و شرکتهایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است نیز مشمول این آیین نامه هستند.
تبصره 4- تکالیف مقرر در این آیین نامه در مورد اموال موضوع تبصره ذیل ماده یک توسط سازمان حفاظت محیط زیست انجام شده و سازمان مذکور مسئولیت های قانونی مربوط را برعهده دارد.
ماده 4- دستگاههای مشمول این آیین نامه بر اساسا دستورالعملهایی صادره شده از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور، نسبت به مرمت، حفاظت، پژوهش، معرفی و ساماندهی اطلاعاتی و کالبدی اموال تاریخی، فرهنگی و هنری در اختیار خود اقدام خواهند کرد.
ماده 5- سازمان میراث فرهنگی کشور مکلف است اقدامات اضطراری حفاظتی و مرمتی را تعیین و به دستگاه ذیربط ابلاغ و دستگاه اجرایی ذیربط مکلف است بر اساس نظرات سازمان اقدام نماید.
ماده 6- حفاظت و حراست از اموال موضوع این آیین نامه بر عهده دستگاه دارنده اموال و نگهداری حساب آنها بر عهده وزارت امور اقتصادی و دارایی خواهد بود.
تبصره- در صورتی که اموال موضوع این آیین نامه به دلیل شرایط فیزیکی یا شیمیایی خود اثر و یا در جریان مرمت به دلایل فنی از بین برود، اموال یاد شده پس از تایید سازمان میراث فرهنگی کشور و با رعایت مقررات مربوط از فهرست اموال دولتی خارج خواهد شد.
ماده 7- طبقه بندی ارزشی اموال فرهنگی- تاریخی و هنری مشمول این آیین نامه(آثار درجه یک- درجه دو- درجه سه- مطالعاتی) مطابق دستورالعملی خواهد بود که توسط سازمان میراث فرهنگی کشور تهیه و ابلاغ خواهد شد. نتایج حاصل از اجرای طرح مذکور پس از تصویب سازمان میراث فرهنگی کشور لازم الاجرا خواهد بود.
تبصره- کلیه اموال فرهنگی - تاریخی و هنری از نظر اجرای مفاد این آیین نامه تا انجام طرح طبقه بندی ارزش فرهنگی- تاریخی آنها، در حکم آثار درجه دو و برای اجرای مفاده ماده بیست این آیین نامه در حکم آثار درجه سه محسوب می شوند.
ماده 8- سازمان میراث فرهنگی کشور موظف است دستورالعمل ساماندهی اطلاعاتی اموال موضوع این آیین نامه را به منظور تولید و ثبت اطلاعات پژوهشی، حفاظتی، کالبدی، مرمتی و موضوع این آیین نامه را به منظور تولید و ثبت اطلاعات پژوهشی، حفاظتی، کالبدی، مرمتی و اموالی هر اثر در قالب شناسنامه عمومی و تخصصی، تدوین و به دستگاههای ذیربط جهت اجرا ابلاغ نماید.
ماده 9- سازمان میراث فرهنگی کشور دستورالعمل مرمت اموال موضوع این آیین نامه را با توجه به طبقه بندی ارزش فرهنگی- تاریخی، نوع، جنس، قدمت، نوع و میزان آسیب دیدگی اثر، تدوین و ابلاغ خواهد کرد.
تبصره- مرمت اضطراری اموال موضوع این آیین نامه از سوی دستگاه دارنده، در اسرع وقت آغاز خواهد شد.
ماده 10- سازمان میراث فرهنگی کشور دستورالعمل ساماندهی کالبدی اموال موضوع این آیین نامه را به منظور ایجاد شرایط علمی، فنی و امنیتی لازم برای بقای اثر در محل و نحوه نگهداری آن، تدوین ابلاغ و بر اجرای آن نظارت می نماید.
ماده 11- کلیه دستگاههای مشمول این آیین نامه موظفند پس از ابلاغ دستورالعمل های موضوع این آیین نامه نسبت به طبقه بندی ارزشی و ساماندهی اطلاعاتی و کالبدی اموال تاریخی، فرهنگی و هنری تحت اختیار خود، با نظارت سازمان میراث فرهنگی کشور اقدام نمایند.
ماده 12- دستگاههای مشمول این آیین نامه موظفند در تنظیم بودجه سالانه خود اعتبار مورد نیاز برای نگهداری اموال موضوع این آیین نامه را متناسب با دستور العملهای ابلاغی تعیین و به مراجع ذیربط اعلام نمایند. عدم پیش بینی و یا تخصیص اعتبار نافی وظایف دستگاههای مذکور نخواهد بود.
ماده 13- مرمت اموال موضوع این آیین نامه بر عهده دستگاه دارنده آن خواهد بود. دستگاههای مشمول این آیین نامه مکلفند ساختار تشکیلاتی مناسب را جهت ایجاد آزمایشگاه یا کارگاه مرمت، حسب مورد پیش بینی و به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور پیشنهاد نمایند.
ماده 14- کلیه دستگاههای مشمول این آیین نامه نسبت به تأسیس موزه تخصصی در خصوص موضوع فعالیت خود اقدام خواهند کرد. موزه های تخصصی تحت نظارت فنی سازمان میراث فرهنگی کشور خواهد کرد.
ماده 16- امین اموال فرهنگی- تاریخی و هنری علاوه بر انجام وظایف مقرر در قانون محاسبات عمومی کشور، آیین نامه اموال دولتی و آیین نامه مربوط به شرایط و طرز انتخاب و حدود وظایف و مسئولیتهای امین اموال وظایف زیر را بر عهده خواهد داشت:
الف- اجرای وظایف مقرر در طرحهای ساماندهی کالبدی و اطلاعاتی و سایر دستورالعملهای موضوع این آیین نامه در مورد اموال فرهنگی – تاریخی و هنری.
ب- تنظیم فرمهای مربوط به وضعیت سلامت و وضعیت محل نگهداری اثر از نظر شرایط علمی، فنی و امنیتی آن، موضوع دستور العملهای این آیین نامه.
ج- انجام امور مقرر در دستورالعملهای موضوع این آیین نامه و همکاری با پژوهشگران و ایجاد شرایط لازم برای معرفی اثر.
د- مراقبت مستمر از آثار تحت ابواب جمعی و گزارش به موقع خطرات ناشی از شرایط فیزیکی اثر، شرایط فنی و امنیتی محل نگهداری آن.
تبصره- امین اموال در صورت عدم رعایت مفاد این بند و تعدی و تفریط، مسئول جبران خسارت وارد شده به اثر خواهد بود. تشخیص این امر و تعیین میزان خسارات وارد شده بر عهده مرجع ذیصلاح قضایی و با توجه به کارشناسی سازمان میراث فرهنگی کشور خواهد بود.
ماده 17- انتقال بلاعوض و امانی اموال موضوع این آیین نامه از یک وزارتخانه یا مؤسسه یا شرکت دولتی یه یک وزارتخانه یا مؤسسه یا شرکت دولتی دیگر و مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی با رعایت مواد مربوط از قانون محاسبات عمومی کشور و با رعایت شرایط ذیل انجام میشود.
الف- مفاد دستورالعملهای موضوع این آیین نامه در مورد اموال موضوع انتقال قبلاً انجام شده باشد.
ب- موافقت قبلی سازمان میراث فرهنگی کشور تحصیل شود.
ماده 18- خرید اموال فرهنگی- تاریخی و هنری از سوی دستگاههای مشمول این آیین نامه بر اساس مقررات عمومی ناظر بر معاملات دستگاه خریدار انجام خواهد شد. ضرورت خرید و قیمت کارشناسی اثر توسط هیئتی متشکل از دو نفر کارشناس خبره با انتخاب دستگاه خریدار و یک نفر نماینده سازمان میراث فرهنگی کشور تعیین خواهد شد.
ماده 19- حمل و نقل اموال موضوع این آیین نامه از نظر شرایط حفاظتی و امنیتی تابع دستورالعملی خواهد بود که با توجه به ویژگیهای اموال مورد نظر از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور تعیین و ابلاغ خواهد شد و مسئولیت رعایت مفاد آن بر عهده دستگاه دارنده اثر خواهد بود.
ماده 20- اموال فرهنگی- تاریخی و هنری که میتواند تحت ابواب جمعی هر یک از امنای اموال فرهنگی- تاریخی و هنری قرار گیرد، حداکثر ده هزارعدد اثر درجه 3 میباشد. هر اثر درجه یک معادل دویست و هر اثر درجه 2 معادل بیست عدد اثر درجه 3 محسوب میشود.
ماده 21- خروج موقت اموال فرهنگی- تاریخی و هنری درجه یک مشمول این آیین نامه برای شرکت در نمایشگاههای خارج از کشور پس از تأیید سازمان میراث فرهنگی کشور به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
تبصره- خروج موقت اموال تاریخی، فرهنگی و هنری درجه دو و سه با موافقت سازمان میراث فرهنگی کشورانجام خواهد شد.
ماده 22- سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور موظف است با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور از محل جابجایی پستهای بین دستگاهی نسبت به ایجاد پست امین اموال فرهنگی تاریخی و بازرس اموال فرهنگی- تاریخی و هنری دولتی اقدام نماید.
تبصره- استخدام نیروهای تخصصی کارشناس ارشد و بالاتر در دستگاه اجرایی برای اجرای دستورالعملهای موضوع این آیین نامه یا اشتغال در سمتهای امین اموال و بازرس اموال فرهنگی با تایید کمیسیونی مرکب از نمایندگان دستگاه ذیربط، سازمان میراث فرهنگی کشور و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور علاوه بر سقف پستهای تخصصی مجاز میباشد.
ماده 23- حذف اموال موضوع این آیین نامه از فهرست اموال فرهنگی- تاریخی و هنری دولتی با رعایت موارد ذیل، بر عهده هیئتی متشکل از نمایندگان وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان میراث فرهنگی کشور، دیوان محاسبات کشور و دستگاه دارنده آن میباشد:
1- در کلیه موارد سرقت، فقدان و به طور کلی مواردی که از بین رفتن اموال به علت وقوع تخلف اداری از جمله مفاد این آیین نامه یا جرایم عمومی صورت گرفته است، حذف اموال منوط به صدور حکم قضایی یا رأی دیوان محاسبات کشور و جبران خسارات وارد شده به دولت میباشد.
2- در مواردی که اموال موضوع این آیین نامه بر اثر حوادث ناگهانی از قبیل سیل، زلزله، جنگ و حوادث مشابه آن از بین برود، با گواهی بالاترین مقام دستگاه اجرایی مبنی بر فقدان قصور و مسامحه از سوی مسئولان نگهداری اثر، موضوع در هیئت یاد شده مطرح خواهد شد.
3- هیئت مزبور با بررسی جوانب امر و با توجه به نظر کارشناسی سازمان میراث فرهنگی کشور و اقدامات انجام یافته از سوی دستگاه ذیربط و حکم صادر شده از مرجع قضایی یا اداری ذیصلاح، تصمیم میگیرد.
تبصره 1- حذف اموال موضوع این آیین نامه از فهرست اموال دولتی پس از تأیید نماینده سازمان میسر خواهد شد.
تبصره 2- در صورتی که هیئت در جریان رسیدگی، به تخلف اداری یا وقوع جرایم عمومی برخورد نماید، موضوع را به مراجع ذیصلاح اداری و قضایی منعکس و تا صدور رأی نهایی پیگیری خواهد کرد.
ماده 24- سازمان میراث فرهنگی کشور مسئول نظارت بر حسن اجرای این آیین نامه بوده و در موارد تخلف، مراتب به بالاترین مقام دستگاه اجرایی منعکس خواهد شد.
محمد رضا عارف
معاون اول رییس جمهور