جد اعلای معظم له، آیت الله العظمی سید محمد مجتهد سردانی (رحمه الله علیه) فقیه متبع و مورد احترام مردم زنجان در عصر قاجار بودند که در طرد و دفع بابیت از زنجان نقش بسیار مهمی داشته ­اند.
والد ایشان فقیه عارف مرحوم حضرت آیت الله العظمی سید محمود حسینی زنجانی (رحمه الله علیه)، مشهور به امام جمعه زنجان، از علمای پارسا و مورد احترام بزرگان حوزه بودند. ایشان سال­های متمادی در نجف اشرف از محضر بزرگان آن حوزه مقدسه استفاده کرده و از دروس آیات عظام نائینی، آقا ضیاء عراقی، شیخ الشریعه اصفهانی، سید محمد کاظم یزدی (صاحب عروه) و به خصوص از درس آیت الله العظمی حاج شیخ محمدحسین غروی اصفهانی (کمپانی) بهره برده و جزء خصیصین و دوستان نزدیک آیت الله العظمی غروی اصفهانی محسوب می­ شدند به طوری که ما بین این دو بزرگوار نامه­ هایی در سیر و سلوک مبادله شده است.
آیت الله العظمی سید محمود حسینی زنجانی(اعلی الله مقامه الشریف) در زنجان، تهران و قم حوزه درسی داشته و جمعی از بزرگان از دروس معظم له استفاده کرده­اند. از مشهورترین شاگردان ایشان می­توان به فرزند بزرگوارشان آیت الله العظمی سید عزالدین حسینی زنجانی(دامت برکاته)، مرحوم آیت الله سید محمود طالقانی، مرحوم استاد رضا روزبه زنجانی و آیت الله سید حجت هاشمی خراسانی(دامت برکاته) اشاره کرد.

*تحصیل و فعالیت‌های سیاسی
آیت‌الله سید عزالدین زنجانی زیر نظر و سرپرستی والد بزرگوار خود مقدمات، سطح و کمی از دروس خارج را در زنجان فرا گرفته و در این حوزه از دروس والد معظم خود و دروس مرحوم آیت‌الله شیخ حسین دین محمدی (قدس سره) از شاگردان آخوند خراسانی (ره) استفاده بردند.
وی سپس به شهر مقدس قم عزیمت کرد و در شهر علم و فقاهت قم، در فقه و اصول از محضر درس آیات عظام آیت‌الله‌العظمی سید محمد حجت کوه کمری به مدت چهارده سال، آیت‌الله‌العظمی سید حسین طباطبایی بروجردی به مدت 10 سال، آیت‌الله‌العظمی سید صدرالدین صدر، آیت‌الله‌العظمی سید احمد خوانساری و آیت‌الله‌العظمی میرزا رضی زنوزی تبریزی تلمذ کرد.
وی همچنین دوره کامل حکمت متعالیه را در محضر آیت‌الله‌العظمی امام خمینی (ره)، علامه سید محمد حسین طباطبایی تبریزی و آیت‌الله شیخ مهدی مازندرانی تحصیل کرده و در دروس اسفار هر سه حکیم متاله حضور یافتند.
معظم‌له برای استفاده از حوزه درسی بزرگان حوزه مقدسه نجف مدت کوتاهی نیز به این حوزه مشرف شد و از درس آیت‌الله‌العظمی سید عبدالهادی شیرازی، آیت‌الله‌العظمی سید ابوالقاسم خویی و آیت‌الله‌العظمی سید محسن حکیم استفاده کرد.
آیت‌‌الله‌العظمی حسینی زنجانی در بین اساتید فقه و اصول خود بیش از همه از مشرب فقهی حضرت آیت‌الله‌العظمی حجت کوه کمری (قدس سره) متاثر شد و همانند استادشان در جمع بین روایات متعارض تبحر و برجستگی خاصی داشت.
معظم‌له بنا به درخواست والدشان از سال 1334 در زنجان مستقر شد و در اداره حوزه علمیه و رسیدگی به امور شرعی و اجتماعی به مرحوم والد خود کمک می‌کرد.
در سال 1342 با نهضت حضرت امام خمینی (ره) همراه شد و در منبر صراحتاً از ایشان نام می‌برد و به ترویج مرجعیت معظم‌له می‌پرداخت و سخنرانی‌های تندی علیه دستگاه حاکمه و قوانین طاغوتی ایراد می‌کرد و بالاخره دستگیر و مدتی در تهران همراه با برخی علما از جمله شهید مطهری، مرحوم محمد تقی فلسفی، مرحوم شیخ حسین لنکرانی، شهید هاشمی‌نژاد و دیگر بزرگان و روحانیون زندانی شدند.
در اثر تداوم فعالیت‌ها و سخنرانی‌های معظم‌له علیه رژیم شاه، از سال 1351 از طرف ساواک مجبور به اقامت اجباری در شهر مقدس مشهد شد و در این شهر به فعالیت‌های علمی و سیاسی خود ادامه داد و همراه با دیگر ارکان این حوزه مقدس به مناسبت‌های مختلف اعلامیه می‌داد و در تظاهرات مردم و علمای مشهد پیشاپیش مردم حرکت می‌کرد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به درخواست حضرت امام خمینی (ره) به زنجان برگشته و رهبری و هدایت مردم زنجان را در انقلاب اسلامی عهده‌دار شد و به حکم بنیانگذار جمهوری به امامت جمعه شهر زنجان منصوب گشت و مدت دو سال در دوره تثبیت جمهوری اسلامی ایران در استان زنجان نقش موثر داشت و سپس به مشهد مقدس برگشته و فعالیت‌های علمی خود را در جوار بارگاه ملکوتی ثامن‌الحجج حضرت علی‌بن موسی الرضا (ع) از سر گرفت.

*تدریس
معظم‌له سطوح عالی دروس حوزوی را در حوزه‌های علمیه قم، زنجان و مشهد تدریس کرد و بیش از 30 سال در حوزه علمیه مشهد به تدریس خارج فقه و اصول، تفسیر، کلام، عقاید و فلسفه مشغول بود و بسیاری از افاضل حوزه و دانشگاه از دروس معظم‌له بهره‌مند بود‌ند و تعدادی نیز به اخذ درجه اجتهاد از محضر ایشان نائل شدند.

از شاگردان برجسته وی می‌توان به فرزند بزرگوارشان فقیه عالیقدر آیت‌الله سید محمد حسینی زنجانی، مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه زنجان و مسئول بخش استفتایات معظم‌له، اشاره کرد.

*مرجعیت
معظم‌له بنا به درخواست جمعی از مومنین و فضلای حوزه در سال 1354 رساله عملیه خود را با عنوان رساله جامع الاحکام در مشهد مقدس منتشر و جمعی از مومنین در تقلید به ایشان رجوع کردند.
پس از رحلت حضرت آیت‌الله‌العظمی اراکی، رساله فعلی معظم‌له با عنوان رساله توضیح‌ المسائل در سال 1373 منتشر و جمع دیگری از مومنین در تقلید به ایشان رجوع کردند.

*تالیفات
رساله جامع الاحکام، رساله توضیح المسائل، منتخب رساله توضیح المسائل، مناسک حج و عمره مفرده، شرح خطبه حضرت زهرا (س)، حکمت فاطمی، تفسیر سوره مبارکه حمد، راه رستگاری، جستاری در باب اسلام و ایمان، مطارحات حول معیار الشرک فی القرآن، معیار شرک در قرآن، شرح زیارت عاشورا و 110 پرسش و پاسخ برخی از آثار این عالم است.

سرانجام سید عزالدین حسینی زنجانی روز ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۲در منزل شخصی خود در مشهد درگذشت و پیکرش روز ۲۶ اردیبهشت تشییع و در دارالزهد حرم علی بن موسی الرضا به خاک سپرده شد.