منبت‌کاری نوعی کنده‌کاری و حکاکی روی چوب است که به منظور زیباسازی بر روی چوب انجام می‌شود. منبت‌کار کسی است که با استفاده از خلاقیت و دستان هنرمند خود می‌تواند نقوشی برجسته را بر روی چوب به وجود آورد. برجستگی یک عنصر مهم در منبت کاری است که به خوبی قابل مشاهده است. برجستگی‌های اشیا در منبت‌کاری بر روی چوب نیز برجسته و برآمده از چوب به نظر می‌رسد.
استاد ستار خدابخش متولد ۱۳۴۴در زنجان، در زمینه منبت چوب فعالیت داشته، او طرح‌های زیبایی را ابداع کرده است و با ظرافت تمام روی چوب پیاده می‌کند. قاشق آجیل خوری او توانست در سال ۱۳۹۲ «نشان ملی» دریافت کند. در ادامه گفت‌وگویی با این هنرمند را می‌خوانید.
چطور با هنر منبت کاری آشنا شدید؟
از دوران بچگی به این هنر علاقه‌مند بودم. هیچ استادی نداشتم و خودم بدون آموزش استاد این حرفه را آموختم. اول نمی‌دانستم حتی با کدام چوب معرق کاری می‌کنند. هیچ چیزی بدون رنج و مشقت، به سادگی بدست نمی‌آید. ۳۴ سال است که در شهر زنجان در رشته منبت فعالیت می‌کنم.
در چه نمایشگاه‌هایی حضور داشتید؟
در اکثر نمایشگاه‌های داخلی حضور داشتم. ولی به علت هزینه زیاد، فرصت حضور در نمایشگاه‌های خارجی را پیدا نکردم.
بیشتر در مورد کارگاه و کسب و کارتان توضیح دهید؟
در کارگاه من محصولات و صنایع‌دستی چوبی تولید می‌شود که مهمترین تولیدات و صنایع‌دستی من در حوزه منبت‌کاری عبارت‌اند از گوشواره، آینه جیبی، شانه، برس، زیورآلات، ظروف، جاکلیدی، جامدادی و ...
برای چند نفر توانسته‌اید اشتغال ایجاد کنید؟
در زمان شلوغی کار حدود ۸ تا ۱۰ نفر در کارگاه مشغول به کار می‌شوند. تعداد نفرات شاغل به دلایل مختلف از جمله میزان تولید، سفارش و فروش محصولات در برهه‌های زمانی متفاوت و متغییر است. تا به امروز به حدود ۴۰۰ نفر این هنر را آموزش داده‌ام، ۶ سال هم به صورت رایگان این هنر را در کارگاهم آموزش دادم، تا الان استقبال خوبی از این هنر در استان زنجان صورت گرفته است، این افراد راه خودشان را پیدا کردند و برخی به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توانند با تکیه بر هنر و ذوقی که دارند یک تولید کننده موفق باشند.
مهمترین عنصر در رشته شما چیست؟
چوب، مهمترین و اصلی‌ترین چیزی است که در رشته منبت‌کاری اهمیت دارد. از آنجایی که چوب مورد استفاده برای منبت‌کاری باید بتواند استحکام و زیبایی خود را حفظ کند، لازم است در انتخاب چوب سخت‌گیرانه عمل کرد. چوب استفاده شده باید فشرده و محکم باشد و استفاده از چوب‌های نرم با بافت نه چندان سخت، جایی در منبت‌کاری ندارد. علاوه بر فشردگی و استحکام چوب باید به سلامت و یکپارچگی آن نیز توجه شود.
آیا هنرتان جنبه تجاری پیدا کرده است ؟
هرکس به‌عنوان کسب وکار به هنر نگاه کند به نظر من موفق نخواهد شد. هنر بنده هیچ‌گونه جنبه تجاری ندارد. تمام هنر من عشق است و علاقه، هنرمند تا عاشق نباشد نمی‌تواند اثری زیبا و ماندگار خلق کند، مطمئنا این انرژی و روح نیز در آن کار جلوه پیدا می‌ند.
آیا برای تهیه مواد اولیه مشکل دارید؟
برای تهیه مواد اولیه مشکلی ندارم چراکه از چوب‌های درختان خود استان استفاده می‌کنم.
مهمترین دغدغه و سختی‌هایی که پیش روی شما است، چیست؟
بازار فروش مهمترین دغدغه ماست که انحصاری است و ورود به آن بدون هیچ حمایت یا پشتوانه‌ای به سختی و حتی در مواردی غیرممکن است.
به‌عنوان یک استادکار توصیه شما به کسانی که می‌خواهند منبت‌کاری را یاد بگیرند چیست؟
هنر منبت‌کاری بسیار خوب، لذت‌بخش و ماندگار است. جوان‌ها فقط به فکر شغل‌های پشت میز نشینی نباشند و به کارهای هنری و تولیدی روی بیاوردند. از نکات مثبت دیگر این‌گونه مشاغل، هزینه اندک برای راه‌اندازی است و در حالیکه در آینده امکان بسط و گسترش آن شغل در ابعاد بزرگتر می‌تواند فراهم شود.
بزرگ‌ترین آرزوی شما چیست؟
از جوانان می‌خواهم که ادامه دهنده این کار باشند و از فرصت‌هایی که هست استفاده کنند. خوشبختی جوانان این مملکت آرزوی من است.