شب چلّه که به تازگی یلدا هم نامیده میشود چیست؟ بیشتر ما تنها این را میدانیم که این شب از نظر اخترشناسی بلندترین شب سال و کوتاهترین روز سال میباشد که البته این خود نشان دانش بالای اخترشناسی در نزد نیاکان ما دارد، اما اکنون به بررسی بیشتر این شب گرامی میپردازیم.

نخستین نکته ای که باید یادآور شویم اینکه نام درست این شب چلّه است؛ نه یلدا. یلدا یک واژه ای سریانی است، به معنی میلاد. نام پارسی و درست این جشن، چلّه است. اما این شب چه ارتباطی با عدد چهل دارد؟

نیاکان ما که عاشق نور و روشنایی بودند، برای سپری کردن سرمای زمستان و رسیدن دوباره فصل گرما، زمستان را به چند بخش تقسیم کرده بودند. آنها یکم دی تا دهم بهمن را که سردترین و سوزناکترین روزهای زمستان است، چلّه بزرگ می نامیدند و از  دهم بهمن تا پایان بهمن را که از سرمای هوا به تدریج کاسته میشود را چلّه کوچک می نامیدند. شب چلّه آغاز چلّه بزرگ است و شب جشن سده آغاز چلّه کوچک می باشد که نیاکان ما آغاز هر دو چلّه را جشن میگرفتند و شب های سرد زمستان را با گرمی وجود خودشان سپری می نمودند.

اما دلیل چیدن سفره شب چلّه و بکار بردن رنگ ها و میوه های سرخ در این شب چیست؟ در باور زرتشتی ها و بر اساس اوستا ، از دو ایزد گرامی بوده اند؛ یکی "خور" یا همان خورشید و دیگری "مهر" یا همان نخستین پرتو خورشید هنگام دمیدن آفتاب. شب چله ، شب زایش مهر است و نیاکان ما که عاشق گرما و نور بودند، این شب را بلندترین شب سال است، تا بامداد بیدار می ماندند تا لحظه دمیدن خورشید و زایش مهر ایزد بر افق خاور زمین را مشاهده کنند.

به دلیل اینکه رنگ افق به هنگام دمیدن خورشید، سرخ رنگ میباشد، نیاکان ما از رنگ های سرخ و میوه های سرخ برای تزئین خوان (سفره) شب چلّه بهره می بردند و خوردن میوه های سرخ رنگ را مایه تندرستی در زمستان سرد می دانستند.