ایجاد یک پایگاه پژوهشی دوره ایلخانی در شهر سلطانیه استان زنجان که محل قرار گرفتن بزرگترین بنای یادگار ایلخانان، یعنی گنبد سلطانیه است از مدت ها پیش بر سر زبان هاست تا اینکه هفته گذشته در جلسه ای مقرر شد اداره کل میراث فرهنگی استان زنجان با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ایران مقدمات ایجاد این پایگاه را فراهم کند. پایگاهی که نه تنها به معماری دوره ایلخانی بلکه به هنر، فرهنگ، شهرسازی، سفرنامه ها، کتیبه ها و ... این دوران بپردازد.
از دوران ایلخانان مغول از دوران حاکمیت خود بر ایران سه بنای بزرگ مقیاس یعنی گنبد سلطانیه ، شنب غازان و ربع رشیدی را به یادگار گذاشته اند که شاخص ترین این بناها گنبد عظیم سلطانیه، بزرگترین بنای آجری جهان است که به گفته عمرانی، سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ایران ، "این مجموعه و آثاری که ما بعنوان هنر دوره ایلخانی داریم، فوق العاده ، بی نظیر و برجسته است و شایستگی آن را دارد که در بیش از یک پایگاه پژوهشی یه آن پرداخته شود".
رحمتی مدیرکل میراث فرهنگی استان زنجان نیز از سلطانیه بعنوان بهشت باستان شناسان دوره ایلخانی یاد می کند و بر ضرورت ایجاد پایگاه پژوهشی در آن تاکید می کند.
و در نهایت مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد سلطانیه ، میر موسی انیران در تعریف پایگاه پژوهشی دوره ایلخانی می گوید: منظور از ایجاد پایگاه پژوهشی بررسی و مطالعه روی آثار دوره ایلخانی فقط در حوزه معماری نیست بلکه حوزه های هنر، باستان شناسی، بررسی کتیبه ها، بررسی سفرنامه ها را نیز در بر می گیرد.
***
مدیرکل میراث فرهنگی استان زنجان امروز نهم دیماه با اعلام خبر ایجاد پایگاه پژوهشی دوره ایلخانی در سلطانیه گفت: به منظور مطالعه آثار دوره ایلخانی ، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، پایگاه پژوهشی دوره ایلخانی در سلطانیه راه اندازی می شود.
یحیی رحمتی ادامه داد: اگر به گذشته رجوع کنیم به لزوم ایجاد این پایگاه پژوهشی پی می بریم. چراکه مغول دوره ارغون، مغولی متفاوت با دوره چنگیز است و به دنبال سیاست و شیوه های مملکت داری و استفاده از جوامع محلی برای مدیریت است. در واقع دوره تفکر مغول از نقطه ای به نام سلطانیه آغاز می شود.
رحمتی با اشاره به ایجاد خلاء در مطالعات تطبیقی دوره های مختلف با دوره ایلخانی ، بیان کرد: یکی از حلقه های مفقوده در این تطبیق ها بحث هنر سلجوقی در شکل گیری معماری آذری است که در واقع سلطانیه منبع عظیم آرایه های معماری در ایران و در واقع در معماری آذری است که نیاز ما را به وجود این پژوهشگاه آشکار می کند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان گفت: آکادمی علوم مغولستان درخواست شناسایی آثار ایلخانی در ایران را دارد که لازمه ورود به این مبحث راه ادازی پایگاه پژوهشی دوره ایلخانی شناسی در سلطانیه است.
رحمتی با تاکید بر اینکه سلطانیه بهشت باستان شناسان دوره اسلامی ایلخانی است ، عنوان کرد: ما 11 هکتار محوطه بکر برای کار باستان شناسی داریم که در واقع بهشت باستان شناسان دوره ایلخانی محسوب می شود چرا که دهه هفتاد، دهه آزادسازی و خواناسازی برج و باروی گنبد سلطانیه است و در این دهه نزدیگ به 400 هکتار پلاک تملک و 14 هکتار از عرصه آزاد سازی شد.
"ما باید یک پایگاه پژوهشی متعلق به دوره ایلخانی که فقط محدود به معماری نباشد، ایجاد کنیم" این عقیده بهروز عمرانی سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ایران است که در جلسه ای روز چهارشنبه پنجم دیماه در سلطانیه عنوان کرد.
او در خصوص ایجاد پایگاه پژوهشی دوره ایلخانی افزود: این مجموعه و آثاری که ما بعنوان هنر دوره ایلخانی داریم، فوق العاده ، بی نظیر و برجسته است و شایستگی آن را دارد که بیش از یک پایگاه پژوهشی یه آن پرداخته شود.
بهروز عمرانی ادامه داد: یک پایگاه پژوهشی متعلق به دوره ایلخانی که فقط محدود به معماری نباشد و به جریان فرهنگ عمومی آن زمان بپردازد و نیز نگاهی به دوره های قبل و بعد از ایلخانی نیز داشته باشد.
این مسئول ادامه داد: علی رغم صحبت هایی که در خصوص ویرانگر بودن و نابودگر بودن مغول ها گفته می شود باید گفت آنها بنیان های عجیبی در دوره خود ایجاد کرده اند که گنبد سلطانیه در نوع خود فوق العاده است.
سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ایران معتقد است سیر تحول، تکوین و اعتلای هنر ایلخانی در جایی رغم می خورد که بنیان های پیش از آن وجود داشته است. سه ساختمان بزرگ مقیاس شنب غازان ، گنبد سلطانیه و ارگ علیشاه در تسلسلی فوق العاده هستند.
مدیر پایگاه جهانی گنبد سلطانیه نیز معتقد است ایجاد پایگاه پژوهشی دوره ایلخانی به ما در پی بردن به ماهیت واقعی و نوع کاربری مجموعه داش کسن کمک می کند.
میر موسی انیران گفت: منظور از بررسی و مطالعه روی آثار دوره ایلخانی فقط در حوزه معماری نیست بلکه حوزه های هنر، باستان شناسی، بررسی کتیبه ها، بررسی سفرنامه ها را نیز در بر می گیرد.
این مسئول با اشاره به سفرنامه های دوره ایلخانی ادامه داد: عده ای از سیاحان در سفرنامه های خود از روایت هایی از دوره ایلخانی دارند که گردآوری این مکتوبات می تواند در راستای اهداف پایگاه میراث جهانی گنبد سلطانیه بوده و به متخصصین کمک نماید.
همچنین او به تاثیر پذیری معماری دوره ایلخانی از سلجوقی و نیز اثرگذاری بر معماری دوره پس از خود اشاره کرد و افزود: شهرسازی دوره ایلخانی ، مسیرهای حرکتی دوره ایلخانی و نیز بررسی معماری دوره ایلخانی در ایران و سایر نقاط و در واقع زوایای مختلف معماری دوره ایلخانی و نحوه شکل گیری آن در ایران و منطقه از جمله مواردیست که با تاسیس این پایگاه پژوهشی به آن پرداخته خواهد شد.
انیران معتقد است پژوهشگاه قطعا می تواند از اطلاعات افراد مطلع در کشور در خصوص دوره ایلخانی بهره مند شود.