سابقه تاريخي بناي آجري بقعه پير احمد زهرنوش در شهر ابهر به سده هاي ششم و هفتم هجري قمري مربوط مي شود كه چهار عالم برجسته در اين محل تاريخي آرام گرفته اند و اكنون بعد از گذشته صدها سال محل بازديد گردشگران داخلي و خارجي است.
بناي آجري بقعه پير احمد زهرنوش در شهر ابهر به سده هاي ششم و هفتم هجري قمري مربوط مي شود كه چهار عالم برجسته در اين محل تاريخي آرام گرفته اند و اكنون بعد از گذشته صدها سال محل بازديد گردشگران داخلي و خارجي است.
مولانا شیخ قطب‌الدین احمد ابهری: معروف به پیر زهر نوش که یکی از قطب های سلسله تصوف به شمار می‌رود که عالم . فقیه جامع و کاملی بوده است .
ابهر یکی از شهرهای استان زنجان و مرکز شهرستان ابهر است. این شهر با حدود صد و پنجاه‌هزار نفر جمعیت، به‌عنوان دومین شهر پرجمعیت استان زنجان محسوب می‌شود. به این شهر دروازه آذربایجان هم می‌گویند. فاصله این شهر تا تهران ۲۴۴ کیلومتر، تا زنجان ۸۵ کیلومتر و تا تبریز ۴۰۰ کیلومتراست. بااینکه شهر ابهر فاصله کمی تا تهران دارد، اما ازنظر فرهنگ، زبان و مردم شباهت زیادی به مردم شهرهای زنجان و تبریز دارد.
زبان مادری مردم ابهر ترکی آذربایجانی است که عموماً دوزبانه هستند و از ترکی و فارسی به‌طور هم‌زمان استفاده می‌کنند. «ژان شاردن» جهانگرد معروف فرانسوی است که درمجموع ۱۱ سال در دوره صفویان در ایران بوده است. او از ابهر دیدن کرده و در سفرنامه خود درباره این شهر مطالب زیادی را نوشته است.
سال‌های زندگانی وی سال‌های 500 تا 577 هجری قمری است از وی کتاب‌های شعر و عرفان ازجمله:مقام العارفین ،داستان سلامان و ابسال گزارش از قطب المه و الدین مبین الاسلام الابهری و دیوان اشعار عربی بر جای مانده است.گفتنی است ،آرامگاه پیر احمد زهر نوش در منتهی الیه جنوبی ابهر قرارگرفته و شامل بقعه و چند واحد الحاقی در شمال غربی آن است.بنای اصلی آرامگاه ، از دوطبقه تشكیل یافته كه طبقه زیرین ، محل آرامگاه و تالار بالایی ، محل خانقاه و جایگاه ذكر و بحث دراویش بوده است.
بناي آجري بقعه پير احمد زهرنوش شهر ابهر سال 1353 به‌عنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيد و در سال 1390 نيز موزه باستان‌شناسی در اين مكان داير شد و هم‌اکنون درب آن به روي هر بازدیدکننده‌ای باز است.
جنس بناي بقعه پير احمد زهرنوش آجري است و اين بقعه شامل يك مقبره و ساختمان‌هايي در ضلع غربي آن است كه باهم مرتبط هستند. با توجه به بی‌پیرایه بودن بناهاي اطراف، احتمال مي‌رود كاربري نخست اين بنا خانقاه باشد. معماري مقبره يك بناي چهارطاقي است، اين بنا با شكست‌ها و جرزهاي ایجادشده، از داخل به 20 وجهي تبدیل‌شده است. بر فراز چهارطاقی مقبره گنبد زيبايي به سبك پنج و هفت از گونه گنبدهاي سلجوقي استوار گشته و به گنبدهاي مساجد جامع قروه و سجاس شبيه است. علاوه بر ورودي مقبره از ساختمان غربي، ورودي اصلي مقبره از بيرون دري در ضلع شمالي بناست.كف مقبره يك پله بالاتر از ورودي در اصلي و محل گورها نيز در سرداب قرار دارد. سرداب با پلان چليپا بوده كه پنج پله پايين‌تر از كف مقبره است و سقف سرداب نيز طاقي از جنس آجر است.
اين بنا در واقع از بقاياي مجموعه‌ای از2 بخش اصلي متصل و مرتبط باهم تشکیل‌شده است.
بخش اول گنبد خانه‌ای مرتفع كه به دليل وجود سردابه اي در آن، محل دفن يك يا چند شخصيت مهم بوده و بخش دوم فضاهاي غرب و شمال غرب گنبد خانه كه به گفته برخي پژوهشگران محل خانقاه و عبادتگاه بوده است.توجه به نقشه بناي موجود و نگاهي به متون تاريخي نشان می‌دهد كه اين مجموعه داراي 2 كاركرد متفاوت بوده است.وجود سردابه در داخل گنبد خانه نشانگر استفاده از اين بخش به‌عنوان يك مكان تدفيني است.
شكل سردابه در زير يك گنبد خانه به‌عنوان يك مكان تدفيني همواره در معماري دوران اسلامي مورداستفاده قرارگرفته است. در متون تاريخي نيز به آرامگاه برخي مشاهير قرون اوليه و مياني شهر ابهر در نزديكي شهر به ويژه آرامگاه ابوبكر عبدالله بن طاهر ابهري اشاره‌شده است.امروزه بر روي سنگ‌قبری كه توسط برخي پژوهشگران و علاقه‌مندان ابهر تهیه‌شده نام چهار شخصيت به‌عنوان دفن شده‌ها در اين گنبد خانه ذکرشده است.
برای تعدیل دما و رطوبت و تأمین روشنایی در بخش‌هایی از بدنه این فیل پوش‌ها روزنه‌هایی طراحی‌شده است. در داخل بقعه و زیر گنبد، در چهارگوشه، چهار ترنبه (مخروطی) زده‌شده است که طرح چهارضلعی را به هشت‌ضلعی تبدیل می‌کند. در طاق‌نماهای میان هر دو ترنبه (مخروطی) هم نورگیرهای جاسازی‌شده است. در ورودی با یک پله از کف محوطه از سمت شمالی قرار دارد و قبر پیر در وسط این بقعه ساخته‌شده است. هیچ نوع کتیبه و سنگ‌قبری که حاوی اطلاعاتی درباره تاریخ احداث بنا باشد، در این مجموعه پیدا نشده است.
اين چهار شخصيت عبارت‌اند از ابوبكر عبدالله بن طاهر ابهري ( 330هجري قمري)، ابوبكر محمد بن عبدالله بن طاهر طيان ابهري در قرن چهارم می‌زیسته، ابوبكر احمد بن حسن ابهري معروف به پير احمد زهر نوش (831 هجري قمري ) و مولانا شيخ شهاب‌الدین ابهري متوفي در اوايل دوره صفوي زندگي می‌کرده است که در اين بقعه دفن شده‌اند.
در ميان تمامي اشخاص ذکرشده نام ابوبكر عبدالله بن طاهر ديده می‌شود.برخي متون تاريخي حكايت از وجود مشايخ و صوفيان زيادي در طي قرون اوليه و مياني اسلام در ابهر داشته‌اند.با توجه به اينكه ابوبكر عبدالله بن طاهر يكي از بزرگان و مشايخ صوفيه بوده است بسياري از پژوهشگران معتقدند كه بناي الحاقي به گنبد خانه از مراكز عبادتي محسوب می‌شده است و به‌عنوان خانقاه صوفيان كاربرد داشت.