قدیمی‌ترین چاقوی زنجان از معدن نمک چهرآباد روستای حمزه لو کشف شده است که متعلق به هیجده قرن پیش از میلاد است. استان زنجان به عنوان یکی از مناطقی که نقش بسزایی در جنگ‌های مختلف ایران داشته، در حوزه ساخت انواع سلاح از قدمت بالایی برخوردار است
صنعت چاقوسازی در استان زنجان وامدار سلاح سازی مردمان زنجان در زمان‌های دور بوده است. این صنعت دومین صنعت ارز آور در حوزه صنایع‌دستی استان زنجان به شمار می‌رود. استاد حیدر زنجانی یکی از پیشکسوتان صنعت چاقو سازی زنجان است، او متولد سال ۱۳۳۰ در زنجان است و به تمام شیوه‌ها و مهارت‌های چاقو سازی مسلط است. در ادامه گفت‌وگویی با این هنرمند را می‌خوانید.
از چند سالگی چاقوسازی را آغاز کردید؟
از پنج سالگی وارد این کار شدم با اینکه چاقوسازی را در سن کم و در کودکی همراه با ادامه تحصیل آموخته‌ام، اما علاقه وافرم به این صنعت بر سختی‌هایش غلبه کرده است و با وجود تمام پستی و بلندی‌های این مسیر را تحمل کردم، به مدت ۶۴سال است که به صورت تمام وقت به چاقو سازی مشغولم.
چرا چاقوی زنجان معروف است؟
شهرت زنجان به دلیل ساخت انواع چاقو از جمله قمه و شمشیر است، این هنر صنعت نسل به نسل انتقال یافته تا به ما رسیده است. در واقع با توجه به نیاز مردم در طی زندگی ساخت شمشیر به ساخت انواع چاقو تبدیل شده و تغییر شکل داده و اینک تقاضای بازار، چاقو است.
غیر از چاقو چه تولیداتی دارید؟
من به تمام شیوه‌ها و مهارت‌های چاقو سازی مسلط هستم، اما امروزه بیشتر تمرکز خودم را روی ساخت انواع قلم تراش گذاشتم، قلمتراش‌ها را می‌توان به يك تيغه، دو، سه و چهار تيغه دسته‌بندی کرد که دارای دسته و تیغه، ولی بدون ضامن هستند. تیغه قلم تراش‌هایی که من می‌سازم از جنس فولاد مخصوص و دسته آنها از شاخ گوزن و در برخی موارد صدف است.
آیا آثار شما دارای نشان ملی هستد؟
بله در سال ۹۸ برای قلمتراش سه تیغه‌ام نشان ملی دریافت کردم، دلیل موفقیت و شهرت من در این حرفه، ارائه كار باكیفیت است که مشتری‌ها را راضی نگه می‌دارد. قلمتراش باید تیزی لازم را برای کار خطاطان حرفه‌ای داشته باشد. حرارت دادن دقیق و آبکاری باید به گونه‌ای باشد که کیفیت کار را بالا ببرد.
شیوه ساخت قلمتراش هایتان به چه نحوی است؟
با توجه به سليقه و سفارش متقاضيان، قلمتراش را در ابعاد و تیغه‌های متفاوت تهيه می‌کنم كه برخی از آنها از جنبه کلکسیونی و نمايشي برخوردارند ولی اکثرا جنبه كاربردی و مصرفی دارند.
آیا در بخش آموزش هم فعالیت دارید؟
بله، چند نفر از تا استادکاران چاقوسازی که در حال حاضر در شهر زنجان فعالیت می‌کنند، مهارت‌های کاری خود را نزد من کسب کرده‌اند و اکنون در بازار زنجان فعالیت دارند.