گردشگری در هزاره سوم میلادی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نیروهای محرکه توسعه اقتصادی و یکی از سه صنعت درآمدزای مهم جهان در کنار صنعت نفت و خودروسازی مطرح‌شده است؛ و هم‌اکنون بیشتر کشورهای مختلف دنیا، همواره در تلاش‌اند تا با تدوین استراتژی‌های مختلف، بیشترین بهره‌برداری را از این صنعت بزرگ و ارزشمند کسب کنند. بنا بر آمار سازمان‌های مختلف جهانی، توریسم ورزشی یکی از شیوه‌های گردشگری است که سالانه بین ۵ تا ۱۱ درصد از تمام سفرهای توریستی دنیا را به خود اختصاص می‌دهد.
از طرفی افزایش رویدادهای ورزشی بزرگ در جهان مانند المپیک و جام‌های جهانی باعث شده که ورزش به صنعت اصلی در بخش اوقات فراغت تبدیل شود بنابراین در همین مسیر، ورزش با صنعت گردشگری پیوندی ناگسستنی پیداکرده تا بتوانند نوعی جدید و پرطرفدار از گردشگری را در جهان به نام گردشگری ورزشی شکل دهند؛ زیرا یکی از ضرورت‌های جذب گردشگر ورزشی، میزبانی مسابقات بزرگ است که می‌تواند در سطح بالای بین‌المللی تحولات عظیم اقتصادی، ورزشی، فرهنگی و اجتماعی ایجاد کنند و یا با شیوه‌ای نوین به‌عنوان گردشگری مجازی در حوزه‌های مختلف با برجسته کردن ظرفیت و جذابیت‌های ورزشی و طبیعی هر منطقه در شبکه‌های اجتماعی می‌توانند خود زمینه‌ساز حضور گردشگران ورزشی را فراهم کنند.
گردشگری ورزشی نیازمند فرصت‌هایی است که ضمن شکوفا کردن و بالفعل کردن این مزیت نسبی، در تحقق چشم‌انداز و سازمان فضایی مطلوب سرزمینی نقش داشته باشند. دره‌های عمیق، کوه‌های مرتفع، آبشارها، رودخانه‌های خروشان قله‌های بلند و پربرف، دره‌های ژرف و طولانی، دره‌هایی یخچالی، رودخانه‌های دائمی، پوشش گیاهی و جانوری بسیار متنوع، روستاهای کوهپایه‌ای و… در ایران موجب شده است مناطق زیادی در محدوده توسعه گردشگری ورزشی قرار داشته باشند. ورزش‌هایی مانند سنگ‌نوردی، موج‌سواری، ورزش‌های هوایی، اسکی، کوهنوردی، رفتینگ، دوچرخه‌سواری کوهستان، اسب‌سواری کوهستان، موتورسواری کوهستان، کایاکینگ و… ازجمله انواع گردشگری ورزشی است که در ایران قابلیت تحقق دارد.
انجام اقدامات مانند ترویج جاذبه‌های ورزشی و ورزش‌های سنتی، بازی‌های بومی و محلی، توسعه زیرساخت‌های مرتبط با ورزش‌های زمستانی، ایجاد سیستم اطلاعات گردشگری ورزشی و ایجاد شبکه گسترده تبلیغات، ایجاد امکانات ورزشی متنوع در مناطق گردشگری و استانداردسازی اماکن و تأسیسات ورزشی، توسعه فرهنگ اکو توریسم ورزشی در جامعه و… می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.
برنامه‌های استراتژیک برای توسعه صنعت گردشگری ورزشی در جای‌جای ایران وجود دارد و فرصت مناسبی برای نشان دادن قابلیت‌های استان و جذب گردشگران است. گردشگری ورزشی یکی از ظرفیت‌های گردشگری در جامعه است زیرا ورزش علاوه بر نشاط اجتماعی نشاط روحی را نیز به دنبال دارد.
کشور ما باوجود توان‌ها و قابلیت‌های بسیار درزمینه‌ی توسعه گردشگری ورزشی می‌تواند سهمی درخور جایگاهش از این نوع گردشگری کسب کند و با شناسایی این قابلیت‌ها می‌تواند این محدوده را به‌عنوان بخشی از پیکره پرجاذبه ایران به منطقه مهم گردشگری تبدیل کند. گردشگری ورزشی به‌مرورزمان موقعیت مهمی در بین انواع گردشگری برای خود دست‌وپا کرد و عامل مؤثری در تجدید ساختار اقتصادی و اجتماعی در کشورهای درحال‌توسعه است.
گردشگری ورزشی می‌تواند تأثیر بسزایی در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، ورزشی، فرهنگی و زیست‌محیطی داشته باشد و یکی از آن‌ها کاهش بیکاری، توسعه عمران، شناخت بیشتر فرهنگ و آداب و رسوم منطقه است.
طرح طبیعت‌گردی ورزشی در خانواده باهدف ارتقا سطح سلامت در جامعه، افزایش سهم ورزش در غنی‌سازی اوقات فراغت و آموزش عمومی در مورد اهمیت محیط‌زیست پاک و سالم است. اگرچه نمی‌توان زمان دقیق و مشخصی از پایان بحران همه‌گیری کووید ۱۹ و آغاز فصل گردشگری امن و ایمن پیش‌بینی کرد، اما باید به موضوع تهدید سلامت در اثرعدم تحرک بیشتر توجه کرد و ورزش و طبیعت‌گردی را در برنامه‌های روزمره خود گنجاند؛ بنابراین سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها برای این‌گونه از گردشگری می‌باید بر اساس پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های منطقه صورت گیرد.
دکتر امیر ارجمند
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان