بهرام مهری متولد ۱۳۵۳ است. ۳۷ سال سایقه دارد. او تحصیلات ابتدایی خود را در زنجان طی کرده است. دوره رنگرزی گیاهی را یک ماه در معاونت صنایع زیر نظر خانم بیلگر گذرانده است.
لطفا خودتان را معرفی کنید؟
از سن ۱۰ سالگی با فرش آشنا شده ام. ۱۰ سال بیشتر نداشتم که با دوستان و اقوامم به در کارگاه مرمت و رفوگری فرش در ابن بابویه تهران به عنوان شاگرد وارد این حرفه شدم و ۱۵ سال در آنجا کار کردم. ۱۳۷۸ به زنجان برگشتم. این کارگاه به‌صورت خانوادگی اداره می‌شود دو پسر و برادرم از این کارگاه امرار معاش می‌کنند.
استاد از قدمت رنگرزی بگویید؟
تاریخچه این هنر به چندین هزار سال قبل برمی‌گردد یعنی این فن و هنر قدمتی چند هزارساله در ایران دارد. اوج شکوفایی این فن و هنر در ایران به دوران صفویه باز می‌گردد ولی بهتر است بدانید که رنگ‌های طبیعی دو گونه تهیه می‌شود گیاهی و حیوانی. رنگرزی مهارتی سخت و زمان‌بر است تا کلاف‌ها رنگی جاودان شوند و قالی‌ها از آن ساخته شود. با اینکه این شغل سنتی رو به فراموشی‌ست اما هنوز هم رنگرزهایی هستند که در کارگاه‌های خود شغل آبا و اجدادی‌شان را ادامه می‌دهند. رنگرزی فقط شغل نیست بلکه هنر است و رنگرز هنرمندی است باذوق، رنگ‌ها را با چنان علاقه‌ای ترکیب می‌کند که گویی حرف آن‌ها را می‌فهمد. رنگریزی نیز نگاه و دید من را نسبت به زندگی تغییر داده است. استان ما گیاهان رنگزای زیادی وجود دارد که ما از آن‌ها می‌توانیم انواع رنگ‌ها را استخراج کنیم، تنها چیزی که خارج از زنجان می‌خرم حشره قرمز دانه است. دسته‌ای از گیاهان دارای رنگینه‌هایی باثبات عالی و متوسط هستند و در رنگرزی گیاهی نقش مؤثری دارند.
شغل شما آسان است؟
به هیچ وجه، رنگرزی کار سختی ومتاسفانه حمایت‌هایی نیز از این صنعت صورت نمی‌گیرد. رنگرزی گیاهی و بافتن قالی و گلیم و جاجیم و پارچه بافی در ایران گذشته یک فرهنگ بود و هنوز هم هست.
چند بافنده دارید؟
اکنون ۶۰ خانم در روستاهای مختلف هبه عنوان بافنده دارم. من هم اکنون تنها فرش فروشی هستم که برای رنگ‌کردن الیاف طبیعی از زنگزاهای طبیعی استفاده می‌کنم. این رنگزاها ریشه طبیعی دارند و به روش‌های خاصی از برخی گیاهان، مواد معدنی یا حتی جانوران تهیه می‌شوند.
مزایای رنگزاهای طبیعی چیست؟
رنگزاهای طبیعی با توجه به آن که در طبیعت وجود دارند و انسان‌ها به روش‌های مختلف با آن در تعامل هستند، سازگاری بیشتری دارند، سمی نبودن و سازگاری با محیط زیست، خوش رنگ و شفاف شدن پارچه با گذشت زمان، عدم ایجاد حساسیت‌های تنفسی و پوستی، ثبات در برابر تابش نور شدید و شستشو، مقاومت بالا در برابر اکسیدکننده‌ها و سایر مواد شیمیایی، امکان تهیه فام‌های مختلف رنگ از جمله این مزایا رنگزاهای طبیعی است.
مواد رنگزای طبیعی که استفاده می‌کنید را نام ببرید؟
روناس، اسپرک، نیل، گل بابونه، برگ انگور عسگری، چغندر، پوست پیاز، برگ درخت توت، وسمه، گل رنگ، گل جعفری، برگ انجیر، پوست انار، بلوط، پوست و برگ گردو، هلیله، سماق، زعفران، جا شیر و … اشاره کرد. قرمز دانه وپوست گردو ازمعروفترین و همچنین قدیمی‌ترین رنگینه‌های طبیعی هستند که بشر از سالیان دراز مورد استفاده قرار می‌داده است. روناس برای رنگ قرمز کاربرد دارد. اسپرک برای تهیه رنگ زرد و طلایی، پوست انار و انگور: برای تهیه رنگ زرد، گیاه گزنه: برای رنگ سبز زیتونی، پوست گردو: برای به دست آوردن رنگ‌های قهوه‌ای روشن و تیره و خاکستری، قرمز دانه: برای رنگ قرمز مورد استفاده قرار می‌گیرد،
کاربردهای رنگ‌های گیاهی کجاست؟
تهیه‌کنندگان مواد اولیه، نخ‌فروشی، بافندگان، ، طراحان، نخ‌ریسی، نقاشان، دست‌اندرکاران پس از بافت مانند پرداخت‌کاران، روفوگران همه به رنگ‌های گیاهی نیاز دارند.
مراحل رنگرزی سنتی چگونه است؟
مراحل رنگرزی سنتی شامل شستشوی استاندارد و آماده کردن نخ پشمی به روش دندانه دار برای جذب رنگ و دوام پشم است که کاربرد بسیار دارد.
تفاوت رنگ گیاهی طبیعی با رنگ مصنوعی چیست؟
تفاوت رنگ گیاهی طبیعی با رنگ مصنوعی در این است که رنگ مصنوعی در فرش‌های ماشینی جلوه زیبایی دارد، بعد از مدتی این زیبایی از بین می‌رود اما رنگ‌های گیاهی طبیعی که در فرش دستباف به کار می‌رود هر چه فرش پا بخورد براق، شفاف و باارزش‌تر می‌شود.
کار و کارگاهتان را دوست دارید؟
کارگاه‌های رنگرزی سنتی مکان تولید مواد اولیه فرش سنتی در ایران است که می‌تواند این صنعت را رونق بخشد.
درخواست شما از مسئولان چیست؟
با توسعه کارگاه‌های سنتی رنگرزی و حمایت از این صنعت می‌توان زمینه اشتغال در حوزه صنایع دستی را افزایش داد. رنگرزی نخ عمده مواد اولیه فرش دستباف است که بدون حمایت از کارگاه‌های رنگرزی نمی‌توان جایگاه مهمی در صادرات فرش دستباف دنیا بدست آورد و تقاضا دارم به شغل‌های قدیمی همانند رنگرزی بیشتر بها دهند و به آن‌ها توجه کنند و مکان‌ها و امکاناتی را در اختیار استادان قرار دهند تا جوانان علاقه‌مند با این حرفه آشنا شوند، چراکه این شغل در حال فراموشی بوده و جوانان امروزی هیچ‌گونه رغبتی برای یادگیری رنگرزی ندارند.
و سخن آخر...
فرش دستباف تمامی جلوه‌های ذوق، علاقه، احساس، عاطفه، ادراک و عشق انسان شرقی را دارد. هر کسی بخواهد می‌تواند به کارگاه من بیاید و من به او آموزش دهم.