یکی از نمونه های مراسم فرهنگی – مذهبی مسلمانان شیعه بوده که بیانگر فرهنگ و مذهب زنجان می باشد و هر ساله در قالب یک حرکت و جریان مردمی برگزار می شود.

حسینیه اعظم زنجان بیشتر به خاطر دسته ای که هرسال محرم به یاد سقای دشت کربلا در هشتمین روز ماه محرم دارد مشهور است.حسینیه اعظم در جنوبی ترین بخش بافت قدیمی شهر زنجان و در محله ای معروف به «سیدلر» واقع شده که به دروازه جنوبی شهر (دروازه قلتوق) مشرف است.

 طبق اسناد حسینیه اعظم قدمتی 500 ساله دارد آخرین بار در دهه ۴۰ بازسازی شده است، شبستان فعلی حسینیه اعظم درگذشته حیاط مسجد و تکیه حسینیه بوده که در قدیم پارچه بزرگی را آماده و مردان آن را روی ستون و خیمه برپا می کرده و عزاداری ها در خیمه به پا می شده است. علم موجود در حسینیه به ۱۲۲۱ قمری برمی‌گردد و دو طرف این علم دهان مار و مار نشان سلامتی و درمان است که دور نام اهل بیت آورده که نشان می دهد اهل بیت برای ما شفا هستند. روی کتیبه  که مربوط به بازسازی است، سال 1261 قید شده است.

قدمت عزاداری حسینیه اعظم که پرشورترین تجمع آیینی زنجانی‌ها است به دوران قاجاریه می‌رسد و در روز هشتم محرم که به نام یوم العباس معروف است از بعدازظهر تا غروب آفتاب دلدادگان حسینی عزاداری و سینه زنی می کنند.

ثبت دسته عزاداری هشتم محرم برابر با شب تاسوعای حسینی در تاریخ ۱۵ دی ماه ۸۷ با شماره ثبتی ۱۰ به عنوان دهمین مورد از میراث معنوی ثبت شده در ایران است که دلیل منحصر به فرد بودن این برنامه و آستان مقدس و صد البته توجهات خاصه حضرت سید الشهداء (ع) به این مکان مذهبی است که شهرت و آوازه آن را به برکت معنویت خاص این مسجد و اعتقاد قلبی ارادتمندان حضرت امام حسین (ع) جهانی کرده است .

تعداد قربانی های نذری هم به حدی است که دومین قربانگاه بزرگ جهان اسلام بعد از منا و اولین قربانگاه شیعیان جهان و مشتاقان بیشماری هر ساله خود را به مراسم هشتم محرم زنجانی ها برسانند.

در این دسته نه علم کشی می کنند و نه از زنجیر زنی و طبل و دهل رایج در دسته های عزاداری خبری است. فقط سیل انسان های عزادار نوحه های سنتی و قدیمی را زمزمه می کنند و بر سر و سینه می زنند.جلوه این مراسم به حضور ساده، مردم دل های شکسته و چشمان گریانشان نوحه‌های خاص٬ پیوستن خودجوش مردم به این دسته عزاداری و نذورات و اعتقادات مردم برای حاجت گرفتن است.

آیین عزاداری محرم دارای فرهنگ غنی از رشادت‌ها، جوانمردی‌ها، ایثار و انسانیت است. زنجان از جمله شهرهایی است که با برگزاری تکیه‌ بزرگ در میدان و مرکز اصلی شهر جمعیت زیادی از نقاط مختلف ایران در آن حاضر می شوند. این آیین‌ها در قالب گردشگری رویداد توانسته است در سال های اخیر میزبان تعداد زیادی از زائران و گردشگران خارجی باشد.

عوامل متعددی می توانند زمینه ساز جذب توریست ها باشند که وجود مراسم و آداب و سنت ها می تواند یکی از این عوامل باشد. بهره‌مندی از پتانسیل گردشگری مذهبی مستلزم نگاه توسعه‌ای به زیرساخت و عرضه گردشگری و از سوی دیگر آموزش و ایجاد آگاهی در بین مردم بوده تا بتوانیم شاهد حضور هر چه بیشتر زائران و گردشگران در ایران باشیم زیرا آنها با رویدادی روبه رو می‌شوند که پیش از این در هیچ جایی با آن مواجه نبودند و هدف از حضور این گردشگران در ایران، از این طریق به معرفی فرهنگ، سنت، باورها و اعتقادات پرداخته و در جهان امروز که تبلیغ و ارائه از جمله اقدامات مهم در مسیر توسعه فرهنگ یک منطقه به شمار می رود، گام مهمی در جهت صیانت از فرهنگ غنی ایران برداریم.

بی شک کشور ایران به جهت بهره مندی از جاذبه های فرهنگی و مذهبی، قابلیت­های قابل توجهی برای توسعه و پیشرفت گردشگری دارد تا آمار گردشگران ورودی خود را افزایش دهد. یکی از این پتانسیل ها، آیین­های عزاداری محرم است.

هشتم محرم در گوشه به گوشه شهر زنجان بوی حسین و برادرش را می گیرد و  طنین یا عباس دل شیفتگان حسینی را می نوازد.

"یل یاتار، طوفان یاتار ، یاتماز حسینین پرچمی"  اینجا پرچم حسین همیشه بر افراشته است در هشتم محرم، زنجان وسعتی به تمام جهان می شود.

 امیر ارجمند

 مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی زنجان