شهرستان ایجرود

شهرستان ایجرود یکی از شهرستان های هشتگانه استان زنجان است که در جنوب غربی استان واقع شده است. این شهرستان با مرکزیت زرین آباد، از شمال با شهرستان زنجان و ماه نشان، از شرق با شهرستان ابهر، از جنوب با شهرستان خدابنده و از غرب با استان کردستان همجوار است. از نظر اداری ایجرود دارای 2 بخش مرکزی و حلب، 2 شهر زرین آباد و حلب، 4 دهستان گلابر، سعیدآباد، ایجرود بالا و ایجرود پایین، 79 آبادی دارای سکنه و 17 آبادی خالی از سکنه می باشد.

شهرستان ایجرود در سال 1376 به عنوان شهرستان مستقل از شهرستان زنجان منفک گردیده است. در محدوده ی جغرافیایی شهرستان ایجرود، پروژه بررسی و شناسایی شهرستان ایجرود در سال های اخیر در سه فصل انجام شده است. در محدوده ی آبگیری سد گلابر نیز کاوش های نجات بخشی انجام شده است.  این درحالی است که ویژگی ها و توانمندی های جغرافیایی و زیست محیطی و شرایط خاص اقلیمی شهرستان ایجرود و نیز قرابت جغرافیایی و فرهنگی آن با مناطقی از استان های همدان و کردستان به گونه ای است که می باید  مورد توجه ویژه ای قرار گیرد.

بوم شناسی و ویژگی­های طبیعی و زیست محیطی

آب و هوا : شرایط اقلیمی منطقه بر حسب ارتفاع بسیار متغیر است ارتفاعات دارای آب و هوای سرد و کوهستانی و در تابستان دارای آب و هوای معتدل و خشک می باشد. اقلیم این منطقه را می توان مدیترانه ای دانست که بر این مناطق احاطه دارد و بطور کلی آب و هوای این شهرستان خشک می باشد .

منابع آب: در این شهرستان دو رودخانه­ی دائمی با نامهای قزل اوزن و رودخانه خویین جریان دارند  که دارای سر شاخه­های فرعی دیگری نیز هستند. رود ایجرود:  از کوههای زنجان در جنوب و ارتفاعات جنوب سلطانیه سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه پس از گذشتن از شهرستان ایجرود به رودخانه قزل‌اوزن می‌پیوندد. به جز این رودخانه‌ها، مسیل و رودخانه‌های فصلی دیگری نیز وجود دارند که شاخه‌های فرعی رودخانه‌های مهم استان را تشکیل می‌دهند.

منابع معدنی: در این شهرستان 2 معدن غیر فعال با نامهای معدن شهرک و معدن گلابیر سفلی و 4 معدن فعال با نامهای قره داغ، نوع ماده معدنی آن گرانیت و معدن قمچه قاتی که نوع ماده معدنی آن آهک و معدن قمچه قای که نوع ماده معدنی آن گچ و معدن سعید آباد که نوع ماده معدنی آن گچ است در این شهرستان وجود دارد.

زمین شناسی عمومی شهرستان ایجرود :

محدوده شهرستان ایجرود در واقع بخش کوچکی از چهار نقشه زمین شناسی به مقیاس 250000 :1 زنجان ، تکاب ، سنندج و کبود آهنگ می باشد . سه برجستگی با راستای شمال باختری ـ جنوب خاوری به ترتیب شمال ، مرکز و جنوب این شهرستان را تشکیل داده و دو دشت ایجرود  و بزینه رود آنها را از یکدیگر تفکیک می نماید . برجستگی که در شمال محدوده شهرستان واقع شده ، شامل بخشی از کوههای سلطانیه است که در این بخش انباشتهای پره کامبرین پسین و پالئوزوئیک همراه با قسمتهای کوچکی از مزوزوئیک را که عموماً شامل رسوبات ژوراسیک می باشد ، تشکیل می دهد .

کهن ترین رسوبات ، مربوط به پی سنگ قدیمی کهر با ساختار شیل و ماسه سنگ است که بر روی آن نهشته های حاشیه قاره ای شامل سنگهای دولومیتی ، آهکی ، تخریبی قرار می گیرد . مجموعه سازندهای بایندر ، سلطانیه ، باروت ، زایگون ، لالون ، میلا و بالاخره دورود و روته از پرمین ، سنگهای مورد بحث را در خود جای داده است . در این سازند ها فسفات در شیلهای چپقلو، سیلیس در کوارتزیت فوقانی از سازند لالون ، کانیهای فلزی در سنگهای نفوذی محدوده در مشکان قابل شناسایی می باشند .

در بخش مرکزی کوههای پراکنده و گاه منفرد که به صورت گروهی ـ خطی از راستای شمال باختری ـ جنوب خاوری تبعیت می نمایند ، عموماً به زمان الیگوسن تعلق دارند ، ضمن این که به طور پراکنده سنگهای مربوط به کرتاسه و ائوسن در این مجموعه دیده می شود . عمده سازندهای سامان دهنده شامل آهکهای مربوط به سازند قم ، نهشته های سازند قرمز زیرین و بالایی (Upper  red  - Lowe  red ) هستند . سنگهای آذر آواری و آهکهای ورقه کمی بلورین شده و اسلیت های ریز دانه نیز از دیگر مجموعه های تشکیل دهنده بخشهای مرتفع در نواحی مرکزی محسوب می شوند . در بخش جنوبی که در جوار استان همدان قرار می گیرد بر خلاف بخش مرکزی ، رسوبات تبخیری ـ تخریبی از سازند قرمز بالایی کمتر دیده می شود ؛در این بخش عموماً آهکهای قم و گاه رسوبات کرتاسه دیده شده است . در ذیل فهرستی از معادن فعال و غیر فعال شهرستان ایجرود ارائه می گردد .

شیلهای قرمز و ارغوانی میکادار ، همراه با ردیف های آهکی و دولومیتی می باشد . سن این سازند ، پره کامبرین پسین می باشد . پس از آن  سازند سلطانیه که نام آن از شهر سلطانیه گرفته شده و دارای 1160 متر ستبرا می باشد ، شامل دولومیت زیرین ، شیل چپقلو ، شیلهای آهکی فسفات دار و دولومیت فوقانی است . سن این سازند ، کامبرین پیشین تعیین گردیده است .

از سازندهای دیگر می توان به سازند بارورت با ستبرای 714 متر شامل شیلهای رسی ، سیلتی و ماسه ای میکادار و سازند زاگون شامل شیل های ارغوانی رسی و ماسه ای ، ماسه سنگهای قرمز با ستبرای 300 متر و با سن کامبرین پیشین اشاره نمود . سازند لالون با ستبرای 500 متر شامل ماسه سنگهای آرکوزی با سیمان سیلیسی همراه با چینه بندی چلیپایی است . این سازند به وسیله آهکهای تریلوبیت دار سازند میلا به سن کامبرین میانی ـ بالایی و یک افق کوارتزیت سفید رنگ با ستبرای 30 ـ 25 متر پوشیده شده است . این افق کوارتزیتی به عنوان معادن سیلیس در این دو شهرستان مورد بهره برداری قرار گرفته و معادن متعدد سیلیس را در منطقه ایجاد نموده است .

پس از آن سازندهای پرمین شامل رسوبات دورود و روته قرار گرفته است . رسوبات دوران دوم شامل سازندهای شمشک ، دلیچای ، لار مربوط به دوره ژوراسیک و سپس سازندهای کرتاسه شامل شیلهای کمی دگرگون شده و سنگهای آهکی قرار گرفته اند . دوران مربوط به ائوسن شامل سازند مخزنی زیارت ، کرج آغاز و سپس رسوبات آبرفتی بر روی آنها قرار می گیرد.

پوشش گیاهی :

از جمله درختان مثمر این شهرستان می توان از : سیب ، انگور ، بادام ، گلابی ، آلبالو ، آلو ، هلو ، گردو ، پسته ، فندق ، سنجد، زالزالک و به را می توان نام برد . درختان غیر مثمر منطقه عبارتند از: چنار، تبریزی، ممرزو بنه.

از جمله محصولات زراعی می توان از : گندم ، جو ، یونجه ، شبدر ، و اسپرس را نام برد . و همچنین از نبات جالیزی و سبزیجات را نام برد .

 گیاهان خودروی این شهرستان عبارتند از: کنگر، خاکشیر، بومادران، قارچ، پونه، شنگ، غازیاقی، کاسنی، بومادران، گل گاوزبان، گل ختمی، گون و کاکوتی.

پراکنش جانوری :

در شهرستان ایجرود انواع گونه های حیوانات اهلی از جمله : گوسفند و بره ، بز و بزغاله ، گاو و گوساله بومی ، گاو گوساله دو رگه ، گاو گوساله اصیل ، مرغ و خروس ، اسب ، الاغ و قاطر را می توان نام برد . و از جمله حیوانات وحشی می توان از گرگ ، روباه ، خرگوش ، گرازو سگ های ولگرد را نام برد. و از پرندگان می توان از کبک، کلاغ، کبوتر چاهی گنجشک نام برد.                      

( فرهنگ آبادی های شهرستان ایجرود ، نویسنده : سازمان برنامه و بودجه سال 83 )

آثار شاخص شهرستان ایجرود